Жауынгерлер жады

ЖАУЫНГЕРЛЕР
ЖАДЫ

Құлқұдық ауылынан
ІІ Дүниежүзілік соғысқа
қатынасқан сарбаздарға
арналады

Баршаңызға белгілі, біз үшін Ұлы Отан соғысы мәңгілік тарих. Ол біздің батыр да батыл аталарымыздың қанымен жазылған естеліктер. Өйткені олар адам айтса сенгісіз күндерді басынан өткерді. Аш та, жалаңаш та жүріп, қан майдандағы небір сұрапыл оқиғалардың басы-қасында болды. Біздің Құлқұдық ауылынан да бірқанша сарбаздар Отан үшін майданға аттанды.

Осы төрт жыл талай жанды қыршынынан қиды. Ал біздің ауылымыздан аттанған бабаларымыздың көбісі аман-есен оралып, бейбіт күнде өз салаларымен еңбек етіп, жеңістің дәмін татқан болатын. Ал соғыстан оралмай, хабарсыз кеткен қанша жауынгерлеріміздің есімі ауыл орталығындағы Еске алу ескерткішіне мәңгі жазылды. Төрт жыл бойы қарсы келген жауының бетін қайтарып, барлық қиыншылыққа төзе білген сол бір қарттарымыздың бүгін де арамызда ешқайсысы да қалмады.

Елдік мұрат пен ерлік шежіресіне адалдық танытып, осы жолда өмір сапарларын ерте аяқтаған ардақты аталарымызға қандай құрмет көрсетсек те лайықты. 9-мамыр –Еске алу және қастерлеу, Жеңіс күнінде осы ардагер бабаларымыздың жарқын бейнелерін, еткен ұлы ерліктерін еске ала отырып,

«ЖАУЫНГЕРЛЕР ЖАДЫ» атты өлеңді жазып, бейнероликті дайындадым.

Осы роликті дайындауда жақыннан жәрдем берген Оразов Оңдасын, Назарбеков Абат атты ұстаздарыма, батыр бабаларымыздың бүгінгі ұрпақтарына үлкен алғысымды білдіремін! Ардагерлеріміздің жарқын бейнелері мен ұлы ерлігі мәңгі жүрегімізде сақталады!

АХМЕТОВ ҚАЙРАТ ПЕРДЕБЕКҰЛЫ.

Беділ Бердібаев

Қонарбай Бижанов

Мұхаммедкәрім Бисенов

More products

Камал Жолымұлы

BUY NOW

Әкем туралы

Жанымгүл Камалқызы

Жеңіс күні жақындап келіп қалды. Жұртпен бірге мен де қуанамын, жас кезімізден орыс, қазақ жазушыларының соғыс туралы еңбектерін оқып, жырларын жаттап өстік. Кейбір "сатқындар" туралы оқығанымызда соларды жек көріп, қолға түссе атып жіберетіндей болатынбыз. Сол сөздеріміз, әрекеттеріміз әкеміздің жанына тиетінін білмеппін... Әкем 1940 жылы әскер қатарына алынған. Әскерге Қарақалпақ жерінен кеткен. Және жер аударылып барған байдың баласы ретінде тізімде болған. Соғыс басталғанда бірден Ленинградты қорғауға қатысқан. Бірақ совет үкіметіне жау "сенімсіз" элемент ретінде жасақталған бөлімде болғандықтан ба екен, он адамға бір қару берілген екен. Яғни, жас азаматтарды қаруланған жауға қарсы құр қол айдап салған. Қолдарында қарулары бар әскер арттарынан бұларды бақылап тұрған. Егер кейін шегінсе, атып тастаған. Елестетсем, жүрегім түршігеді. Сөз жүзінде ең гумандық үкімет болып құлаққа құйылған коммунистік жүйенің соншалықты жауыздығын немен салыстыруды білмейсің. Қарусыз жастарды қуырдақ қып турауға, қарулы орыс әскерінің алдына салып айдаған. Қолдарында қару жоқ, жаяу жас жігіттерді оп-оңай қоршап алып, тұтқынға түсірген. Сталиннің: - Бізде тұтқын жоқ, сатқын бар,- деген сөзі белгілі. Халықаралық соғыс заңы бойынша, әр мемлекет басқа елге тұтқынға түскен өз азаматтарына қамқорлық жасауға міндетті. Шала сауат коммунист Сталин бұндай адами заңдылықтан бас тартқан. Бір жағы түрік тектес ұлттардан соғысты сылтау қылып құтылғысы келген. Оған дәлел Мәскеуді, Ленинградты қорғауға Қазақстаннан, Өзбекстаннан жасақталған әскерді төккендігі.Тарихшылардың айтуынша, грузин әскерін соғысқа тек 1943 жылдан кейін ғана қосқан екен. Тұтқында көрген азабы өзіне, бір Аллаға ғана аян. Біз әкеміздің бұл тағдырын білмей өстік. Тек анамыз екеуі дастархан басында әңгімелесіп отырғанда, әскерден келгеннен кейін жүмыс бермеді деп, бір кісіні айтып отыратын. "Жолымның баласының жүрісін қара деп әкемді білетіндер күлмесін деп, Түрікменстан асып кеттік қой,- деп отыратын. Үлкен үш перзенті: әпкем- Назым, ағам- Садуақас, мен үшеуміздің құжаттарымызда туған жеріміз - Түрікменстан. Тек қаза боларынан екі күн бұрын, 1991 жылы жиналған туыстарға тұтқында болғанын айтқан екен. " Мен армансызбын, соғыстан елге аман келермін деп ойламағанмын. Тұтқында сыртымыздан темір тормен қоршап, ешбір адам тіршілік етерлік мүмкіндік жоқ жерде ұстады. Өлмес үшін қолымызбен жерді қазып, ін жасап алдық. Бит басып кетті. Кейбір жігіттер шыдамай жынданып кетті... Анамды бір көрсем деп қана армандайтынмын. Алла елге келуді, перзент сүйіп, ел қатарлы өмір сүруді бұйыртты, разымын,- депті. Оның аржағында айтылмай қалған қанша қасірет бар десеңші... Бұны естіген соң осындай оқиғалар жазылған шығармаларды қайта оқып шықтым. Тахауи Ахтановтың "Боран" романын қайта оқыдым. Қоспан қойшының жан жарасын оқып, өз әкемнің өмір бойы жүрегін мүжіп кеміріп жатқан өкініштің қаншалықты ауыр болғанын түсіндім. Көзімнің жасын бұршақтатып отырып, оңаша өксіп отырып оқыдым. Бұл туралы мақала да жаздым... "Екі күймек бір жанға әділет пе? Қаны қара бір жанмын, жаны жара",- дейді ғой Абай. Ал менің әкем неше рет күйген жан екен. Кәмпескенің кесірінен әкесінің жүрегі ұстап қайтыс болып, жастай жетім қалады. Бір ме? Жетім бала, жесір әйелдің бар малын, дүниесін тартып алып, өздерін жер аударып жіберді. Екі ме? Сегіз жасар баланы бай баласы деп мектепке оқуға қабылдамайды. Үш пе? Соғыста қару бермей сенімсіздер қатарында, құр қол отқа айдайды. Төрт пе? Елге келгенде сенімсіз ретінде жұмыс бермейді. Бес пе? "Сонша ауырлықты көтерген, бәріне төтеп берген қандай күш екен?"- деп өзім таңданамын. Сонда да жүрегіндегі мейірімді өшірмеген, мінезіндегі өрлікті кемітпеген, өмірді сонша сүйген не деген қайрат?.. Әкем туралы көп айтуыма болады.
Бүгін " Мен батырдың ұрпағымын" деген тақырыппен соғысқа қатысып, орден, медаль алғандардың ұрпақтары жазған бірер әңгімені оқып қалдым. Есіме әкем түсті. Мен бұлай айта алмаймын ба? Жоқ, мен де өмір тосқауылдарына бой бермеген, мейірімді де, парасатты, өр тұлғалы жанның перзентімін. Мен әкем үшін мақтанамын, әкемді мен де өмір сынақтарына сынбаған батыр деп есептеймін.
1975. Жылы жеңістің 30 жылдығы тойланды. Өзі қатарлыларды ардагер ретінде шақыртып, соғыс болған жерлерге барып келген екен. Мен Алматыда оқуда болатынмын.Ауылға келгенімде інім: -Мен де баруым керек еді деп әкем жылады,- деді. Жүрегім дір етті. -Документімді Москвада билет алуға тұрғанымда ұрлатып алдым,- дейтін. Сол документтерді керекті жерге хат жазып, қайтадан алуға болатын шығар, ізденейік,- дедім. - Ой балам, қажеті жоқ, менің орден, медальдарым сендерсіңдер, еш өкінішім жоқ,-, деген болатын. Ішіндегі өртеген өкінішін жасырған екен... Қайран, қайыспас қара нарлар-ай!..

02 май 2020 жыл

Әкемнің паспортында туған күні деген жерде үлкен қара сиямен 9 май деген жазу тұратын. Бүгін Жеңіс күні және әкемнің туған күні. Жүз жасқа келеді екен...
Күніне ойлана бермейміз ғой, бірақ осындай атаулы күндерде ойыңа еріксіз түсетін естеліктер алыс балалық шаққа алып кетеді... Бір күні үйге ауылда "кәпір бажбан" атанып кеткен ата келді. Түскі ас үстіне келді. Мен шайды қайта жаңалау үшін тұрып кеттім. Қайта кіргенімде ата әкеме қарап: - Өзінің туыстары бар емес пе,- деп отырған шығарсың. Мен сені тұлпардың тұяғы, асылдың сынығы деп келіп отырмын. Жақсы мен жаманды айыра алмайтын, қадірді білмейтіндерді аталас болса да жақын демеймін. Жоқшылық көрсе жасымайтын, байлық келсе тасымайтын жақсының баласы болған соң келіп отырмын. Біреуден бір нәрсе сұраудың аржағында кісілік емес, кіріптарлық жатады емес пе? Қадыр білмес жамандардың алдында кіріптар болмайын деп отырмын. Ал, сен, олай қабылдамайсың, ыстық көрсең, суықты ұмытпайсың, суық келсе, жылылык болатынын түсініп жасымайсың, Алла разы болсын!- деді. Ол кісі кеткен соң анам екеуінің әңгімесінен ұкқаным - қаржыдан қысылып келген екен. Соны разы еткендеріне өздері де мәз болып, ерекше шаттанып отырды...
Тағы да осындай бір жағдайды көрдім. Үйге ауылдың бір қариясы келді. Бұрын әкеммен бірге қызмет еткен, танитынмын. Ауырып жүр екен. Анам қазан көтермекші болып еді, отыра алмайтынын айтты. Анам: - Онда сыбағаңызды салып берейін, үйге барып, астырып жерсіз,- деп бір керсен ет алып келіп, салып жатты.-Әй, бәрекелде, өзім де осыны айтайын деп келіп ем. Кісі қадірін білетін, жоқты айып көрмейтін, барда асып кетпейтін жақсылардың перзентісіңдер ғой, Алла разы болсын,- деп орнынан тұрды. Әкем мен анам біреуден үлкен сый алғандай тағы да мәз болып отырды...
Інім Жағыпар айтады: - Бірде аға, жеңгелерімді Қақпатасқа тойға алып бардым. Той қызып жатыр. Мен сыртқа шығып, той тарқағанша біраз демалайын деп ойладым. Сыртта тапшанда бір ақсақал отыр екен. Мен де қасына келіп отырдым. - Кімнің баласысың?- деп жөн сұрады. Мен - Камалдың баласымын,- деп едім. - Құлқұдықтағы Жолымов Камалдың ба?- деді. -Иә, деп едім. - О, о, әкеңді білемін,- деп ойланып отырып қалды. Бір кезде: Сенің әкең керемет жомарт адам еді. Бірге қызметтес болып едім. Білесің бе, мен сенің әкеңе бір түйе қарызбын. Басыма бір іс түскенде, әкең бір түйесін еш ойланбастан беріп еді. Мен оны қайтара алмадым. Ол кісі қайтыс болғанын естідім, бара алмадым. Әлі де бере алар емеспін,- деп мұңайды. Мен әлгі кісінің сонша қиналғанын көріп: - Ақсақал, қарызын әкесінің орнына баласы кешіруге бола ма?- деп сұрадым. -Әрине, деді. - Онда мен әкемнен алған қарызыңызды кештім, уайымдамаңыз,- дедім. Ол кісі қатты разы болып, алғысын айтып жатты... Мен ойланып қалдым. Ал, егер :-Сенің. Әкең қарыз еді,- деп жағасынан алып жатса, қалай болар еді?..
Әкем айтатын: Соғыстан келген соң, қызмет бермегенге іренжіп," жақсы ит өлімтігін көрсетпейді", деген емес пе, әкемді білмейтін, танымайтын жерде жүрейін деп Түрікмен асып кеттім. Ол жерден де әкемді танитын қазақтар шығып: - Қандай азаматтың баласысың, әкең асқар таудай ағамыз еді,- деп жылап көрісті. Әкең жақсы деп тұрған соң, жаман болуға, әлсіздік танытуға болмайды екен... деп отыратын. Көрген көп қиындықтары есіне түседі екен ғой...
Иә, бүгін әкемнің туған күні. Жүз жасқа келді. Басына барып, ас беруді ойлағанбыз, оған жағдай мынадай болып тұр. Біз сіздей бола алмасақ, мықтылық таныта алмасақ, кешіре гөр, ардақтым. Өмірде көп сынаған Алла, ол өмірде сый берсін, жақсы істерің сауапқа жазылып, о дүниеңдегі мекенің Жәннат болсын! Бізге жақсы, мейірімді әке болдың, біз сізді риза ете алдық па, ол бір Аллаға ғана аян. Қателіктерімізді кешіріп, бізге ол жақтан да қамқор болып жүргеніңді әр кезде көрген түстерімен сеземін. Разы бол, Әруағым!!!

09 май 2020 жыл